Dijital Denge ve Sağlıklı Nesiller
Çağımızda çocuklarımızın dijital ekranlarla ilişkisini dengelemek ve sağlıklı bireyler olarak yetişmelerini sağlamak her eğitmenin ve yeni nesil ebeveynin arzusu.
Literatürde bu konuda yazılmış sayısız makale ve kitap var. Kütüphanemizden seçtiğimiz Prof. Dr. Ayşe Bilge Selçuk’un @aysebilgeselcuk “Dijital Çağda Sağlıklı Çocuklar Yetiştirmek” adlı kitabı bilimsel bulgularla bezenmiş kapsamlı içeriğiyle son derece değerli bilgi ve önerilerle bizlere rehberlik ediyor.
Bu konu aslında, tek başına ekran süresine ya da sosyal medya bağımlılığına indirgenmeyecek kadar geniş ve derin; ve Sn. Selçuk’un da ön gördüğü gibi adeta Öz-Düzenleme becerisinin bir alt katmanı niteliğinde. Çünkü çocuklarımız için öz düzenleme becerisine dijital çağda her zamankinden daha fazla ihtiyaç var ve bu beceri yaşamın her alanı için kritik. Psikolojik sağlamlıktan, uyuma ve duygu yönetimine kadar çocuk gelişimi için önemli pek çok alanı kapsıyor.
Yurt dışında 40 yılı aşkın süredir devam eden araştırmalar, iyi bir yaşamı belirleyen en önemli faktörün, ailenin geliri ya da kişinin zekası değil, öz düzenleme beceri olduğunu ortaya koyuyor.
Bu önemli kitaptan dikkatimizi çeken bazı bölümleri kısaca derlemek ve sizle paylaşmak isteriz.
DUYGU VE DÜRTÜ YÖNETİMİ::
Çocuklar yapıları gereği dürtüsel olabilir ve beklemekten hoşlanmazlar. Ancak öz düzenleme becerileri geliştikçe, çocuklar dikkatini, duygularını ve dürtülerini kontrol edebilmeyi öğreniyor. Bu becerinin gelişimi bir çok etkene bağlı olmakla birlikte güvenli ve yapılandırılmış bir ortamda, çeşitli rutin aktivitelerle gerçekleşebiliyor.
Tutarlı bir günlük program çocuğun güven hissini artırıyor. Bu programı görsel hale getirip çocukla paylaşmak onun yaklaşan etkinliklere hazır olmasını sağlıyor. Bilinmezlik ve kargaşa ne kadar azsa dürtüsellik o kadar azalıyor.
ANNE-BABANIN ROLÜ::
Çocukların öz düzenleme becerilerinin gelişiminde ebeveynlerin dengeleyici rolü büyük. Anne-babaların duygu kontrolünde iyi olmaları, çocukların da bu becerileri kazanmasında olumlu etki yaratıyor. Öz düzenleme becerisi çocukta ne kadar ileri ise duygusal ve sosyal becerilerin o kadar geliştiği, kendine ve dışa zarar verici davranışları belirgin olarak daha az gösterdiği gözlemleniyor.
Dürtüselliği yüksek olan çocuklarda günlük geçiş zamanlarını hatırlatmak da önemli. Örneğin, TV seyretmeyi bırakıp yemeğe gelmeleri, ya da oyun saati bitirip ders çalışmaları vb. gibi.
Çocuklar bazen onlara anlatılanları iyi dinlemedikleri ya da anlamadıklarında da dürtüsel olabiliyorlar. O nedenle söylediklerinizi onlara tekrar ettirmek de olumlu bir yöntem olabiliyor.
Ebeveynlerin, sağlıklı ve dengeli bir gelişim için “sevgi ve şefkat gösterme”, “alan açma” ve “sınır koyma” üçlemesini çocuğun gelişimsel ihtiyaçlarına uygun şekilde verebilmesi gerekiyor. Böylelikle çocuğun 2 temel psikolojik ihtiyacı karşılanmış oluyor. “Kendi olmak/özerk olmak” ve “bağlantılı/bağlı olmak.” Bu ikisi arasındaki denge hayat boyu kurulacak sağlıklı ilişkilerin temelini oluşturuyor.
DİJİTAL ÇAĞDA SINIRLAR VE EKRAN SÜRESİ::
Dijital çağda çocukların sağlıklı büyümesi için sağlıklı sınır koymak da önemli. Sınırlar olmayınca çocuk dijital dünyada kolayca dağılabiliyor. Sağlıklı sınırlar, çocukların kendilerini güvende hissetmelerini sağlıyor ve duygusal kontrolün gelişimine katkıda bulunuyor. Bu açıdan anlamlı ve net sınırların tutarlı şekilde uygulanması dijital bağımlılığın ortaya çıkmasını engelleyecek önemli bir hazırlık.
Fazla ekran süresi, bilişsel becerilerin düşük olmasıyla ilişkilendirilebiliyor. Diğer yanda çocukların kullandığı platformların ve içeriklerin gelişim süreçlerine uygun olup olmadığı, ekran süresinin miktarı kadar önemli. “Çocuğumun kullandığı platform, maruz kaldığı içerik gelişim sürecine uygun mu?” sorusu ekran süresini takip etmek kadar önemli.
Ekran süresinin dengeli kullanılması, çocuklar ve aileler için öğretici ve keyifli de olabilir. Ancak, ekranlı ve ekransız hayat arasında bir denge kurulması gerekiyor. Fiziksel aktivite, okuma, yaratıcı oyun, aile ve arkadaşlarla zaman geçirme ve iyi bir uyku, dijital çağda fiziksel ve psikolojik sağlık için büyük önem taşıyor.
Sonuç olarak, dijital çağda çocuk yetiştirirken, öz düzenleme becerilerinin geliştirilmesi, sağlıklı sınırların belirlenmesi ve dengeli bir yaşam tarzının teşvik edilmesi oldukça önemli. Bu faktörler, çocukların sağlıklı ve mutlu bir yaşam sürmelerine yardımcı olacaktır.
Dijital çağda sağlıklı çocuklar yetiştirmek için Anne Babalara 33 anahtar sunan bu harika kitabı konuyla ilgilenen herkese tavsiye ederiz.